قلعه دزک

قلعه دزک معروف به قلعه امیرمفخم بختیاری در روستای دزک از توابع شهرستان کیار در جنوب شرقی استان چهار محال و بختیاری قرار دارد، که بیش از ۵ هزار متر مربع وسعت دارد.قلعه دزک توسط لطفعلی خان معروف به امیر مفخم در سال ۱۳۲۵ هجری قمری ساخته شده که دارای دو طبقه و چهار برج است. جالب است بدانید ساخت این قلعه 40سال طول کشیده است.قلعه، افراد مهمی را که در امورات مملکتی نفوذ و قدرت زیادی داشتند در خود جای داده است از جمله علی اکبر دهخدا و وحید دستگردی که پس از استبداد صغیر جهت کناره‌گیری از سیاست به این قلعه پناه برد. از جمله افراد معروفی که در این قلعه به دنیا آمدند،تیمسار تیمور بختیار است. این قلعه تاریخی که دارای دو طبقه است، در ابتدا به قصد یک قلعه با استحکامات نظامی ساخته شد، اما بعدها با تزیینات و طراحی هایی که به آن اضافه شد، کاملا به یک کاخ برای سکونت تبدیل گردید. به همین خاطر است که می توان به  نوعی آن را کاخ قلعه نامید.

علی اکبر دهخدا در جنگ جهانی اول، و با ورود نیروهای روسی به شمال ایران و نزدیک شدن آن ‌ها به پایتخت و سقوط دولت ابتدا به قم و سپس به کرمانشاه رفت. پس از انحلال حکومت، دهخدا به مدت دو سال و نیم به دعوت روسای ایل بختیاری در مناطق چهارمحال بختیاری مدتی را در این قلعه به سر برده و با استفاده از منابع ارزشمند کتابخانه‌ای موجود در آن، که بیانگر توجه و علاقمندی ساکنانش به علم و ادب بوده، تألیف لغت نامه خود را بنا نهاده است.

بنای تاریخی قلعه دزک در ۱۶ تیرماه سال ۱۳۶۸ هجری شمسی و با شماره ۱۷۳۱/۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دزک به چه معناست؟

دزک همان دژک است که از ترکیب دژ+ک صغیر ایجاد شده است و به معنای دژ کوچک است از این قلعه هیچ گاه به عنوان دژ و پایگاه نظامی استفاده نشده است اما در زمان مشروطیت و فتح تهران از مهمترین پایگاه قوم بختیاری در استان چهار محال بختیاری به شمار می رفت.

معماری قلعه دزک:

قلعه دزک با الهام از معماری و تزئینات بدنه قصرهای اروپایی ساخته شده است که این بنای تاریخی شامل دو طبقه است، در این بنا، انواع هنرهای تزئینی معماری قابل ملاحظه می‌باشد که عموماً در طبقه اول به کار برده شده است. طبقه اول قلعه دارای یک هشتی ورودی در وسط است که از دو طرف به محوطه درون بنا متصل می‌شود.در دو طرف هشتی چهار ایوان است که دو تا از ایوان‌ها رو به شمال و دوتای دیگر به طرف جنوب قرار گرفته‌اند. در ایوان‌های ورودی و شمالی طبقه اول، ستون‌های گچ‌بری شده‌ای دیده می‌شود، که با نقوش حصیری شکل، بر روی تیرهای چوبی ساخته شده‌اند.

طبقه دوم قلعه که از ایوان‌های شمالی طبقۀ پایین وارد میشود، ابتدا از راه‌پله‌ها وارد حوضخانه می‌شود. اتاق‌های طبقه دوم دارای دو ايوان مجزا در شمال و سه ايوان متصل به هم در جنوب است كه دو اتاق سه دری در ايوان‌های شمالی و دو اتاق سه دری قرينه در ايوان جنوبی باز می‌شود و در بین اتاق‌های سه دری جنوبی، سالن بزرگ پنج دری معروف به ديوانخانه يا سفره‌خانه قرار دارد و در مجاور آن اتاق آئینه (به سبک اروپایی) قرار گرفته که در طرفین آن‌ها ۲ اتاق کوچک به‌نام "گوشواره" ساخته شده است. بنای قلعه با توجه به آب و هوای منطقه، مشرف به بیشه‌های منتهی به کوهستان و به سمت قبله بنا شده است.

تزئینات: نقوش سنگی، قاب بندی چوبی سقف اتاق ها، درب های چوبی معرق و مرصع کاری شده، گچ بری های زیبا در اتاق سفره خانه، آیینه کاری، سر بخاری های تزیینی، قاب های کاشی معرق و آجر کاری های زیبا

جالب‌ترین و زیباترین قسمت‌ این بنا، تالار سفره خانه و اتاق آیینه در طبقه فوقانی می باشد.

سفره خانه:

سفره‌خانه دارای تزیینات گچ‌بری به‌خصوص رنگ اندازی و قاب کتیبه‌های تسمه‌دار است.حاشیه بالای دیوارها و اطراف درهای اصلی و ورودی، دارای گچ‌بری‌های قالبی است. نقاشی‌ها اسطوره‌ای از فرشته، شکار و شیر و فرهاد کوه کن با الهام از داستان‌های هفت پیکر نظامی در این تالار دیده می‌شود.سفره‌خانه یک تخته فرش پنجاه متری است، این فرش حدود نود سال قدمت دارد،که از با ارزش‌ترین و ممتازترین فرش‌های بختیاری از نظر بافت و نقشه است. سقف قلعه از چوب ساخته شده و دارای در و پنجره‌های سیم کوبی شده است. درهای تاق‌ها برای هر ورودی به‌صورت تو در تو نصب شده و همه از نوع مفتول کش بر چوب گردو است. دستگیره‌های درها دو زبانه و دارای ظرافت خاصی هستند.سنگتراشی ها بیشتر در دیواره حوض آبگیر و آب‌نماها و سر فواره‌ها و سرستون‌ها و همچنین زیرستون‌ها قرار گرفته شده است که به دست ستاد پهلوان-سنگتراش معروف- ساخته شده است.سمت بالای تصویر زیر سر شیرها در نقاشی‌های گچ‌بری دیده می‌شود. معمولا در فرهنگ بختیاری شیر به عنوان نماد قدرت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در دو طرف سر شیرها نیز نقاشی‌هایی از فرشته‌ها دیده می‌شود که به نظر می‌رسد برگرفته از شیوه‌های نقاشی اروپایی است.

اتاق آینه:

سقف و دیوارهای تالار به‌صورتی باشکوه با آیینه تزیین شده است. این اتاق به سبک اروپایی ساخته شده و به آیینه‌های قصرهای اروپایی شباهت دارند. تالار آینه دارای نقاشی های سه بعدی به صورت شیشه نقاشی است. موضوع نقاشی‌ها عموما تصاویری از قصرها ،سوارکاری و ابنیه سلطنتی با طرح‌های اروپایی، گل و مرغ نمای و نمای خارجی خود بنا هستند. همچنین قاب عکس‌های برخی از خوانین بختیاری به دیوارها نصب شده است.

بهترین زمان بازدید:

استان چهارمحال بختیاری به دلیل ارتفاع زیادش از دریا و پوشش گیاهی خاص خود آب و هوای بسیار متفاوتی نسبت به دیگر استان های ایران دارد. از اواسط شهریور تا اواسط آبان دارای آب و هوای سرد است و پس از آن استان وارد دورۀ یخبندان میشود از اواسط فروردین آب و هوای بهاری در استان حس میشود و میتوان گفت زیبایی طبیعت در این فصل به اوج خود میرسد بهار بهترین زمان سفر به اسان چهارمحال بختیاری میباشد. البته دو ماه اول تابستان هم به دلیل آب و هوای معتدلش برای سفر به این استان مناسب است.

وضعیت کنونی قلعه:

در سال های اخیر، موزه پوشاک و موزه سنگ هم در این مجموعه تاریخی فرهنگی به منظور استفاده مطلوب تر از فضای موجود در کاخ قلعه دزک، راه اندازی شده است.

موزه پوشاک این قلعه، از بهمن ماه سال1388 راه اندازی شده و پوشاک شهرها، روستاها و مناطق شاخص و خاص شهرکرد در معرض نمایش گذاشته میشود.

از بهمن ماه سال 1399 موزه سنگ به محوطه این مجموعه تاریخی اضافه شده است که آثار تاریخی و فرهنگی سنگی، شامل شیرسنگی،ستون، سنگ آسیاب، سنگ های عصارخانه،سرستون، و ... را در معرض دید گردشگران، مسافران و عموم مردم قرار داده است.